Əmlak vergiləri və onların kirayə qiymətlərinə təsiri

Son illər ölkəmizdə daşınmaz əmlak bazarında qiymət artımı, xüsusilə kirayə sektorunda özünü daha çox göstərir. Bu artımın səbəbləri arasında tələb-təklif balansı, inflyasiya, həmçinin əmlak vergiləri də mühüm rol oynayır. Bəs bu vergilər kirayə qiymətlərinə necə təsir edir və nəticədə kim udur, kim uduzur?

Əmlak vergisi — sahibkarlıq və ya fiziki şəxslərin mülkiyyətində olan daşınmaz əmlaka görə dövlətə ödənilən vergidir. Bu vergi əmlakın dəyərinə, sahəsinə və yerləşdiyi əraziyə görə hesablanır. Məsələn, paytaxtda mərkəzi yerlərdə yerləşən mənzillərin vergiləri daha yüksək olur, çünki həmin ərazilərdə daşınmaz əmlakın bazar dəyəri də yüksəkdir. Evini kirayəyə verən sahiblər, təbii ki, əldə etdikləri gəlirdən əlavə xərcləri — o cümlədən əmlak vergisini — kompensasiya etməyə çalışırlar. Bu isə kirayə qiymətlərinə dolayı təsir göstərir. Başqa sözlə, ev sahibi daha çox vergi ödəyirsə, bu məbləği kirayə qiymətinə əlavə edir. Beləliklə, nəticədə yük icarəçinin üzərinə düşür.

Təəssüf ki, bazarda qeydiyyatsız kirayə münasibətləri hələ də geniş yayılıb. Ev sahibləri çox vaxt vergi ödəməmək üçün müqavilə bağlamır və gəliri qeyri-rəsmi yolla əldə edirlər. Bu isə həm dövlət büdcəsi üçün itki, həm də icarəçi üçün hüquqi risk deməkdir. Əgər icarəçi hər hansı problem yaşasa (çıxarılma, depozitin saxlanılması və s.), hüquqlarını müdafiə etmək çətin olur.

Son illərdə dövlət icarə gəlirləri üzrə sadələşdirilmiş vergi tətbiqi, bəyannamə ilə gəlir göstərən ev sahiblərinə güzəştlər, eləcə də vergi yükünün azaldılması kimi addımlar atır. Bu islahatlar bazarı şəffaflaşdırmaq və qiymətləri sabitləşdirmək məqsədi daşıyır. Əgər bu sistem tam oturuşarsa, həm dövlətin vergi gəlirləri artar, həm də icarə bazarında qiymətlərin süni şişməsi azalar.

Əmlak vergiləri iqtisadi baxımdan zəruri olsa da, onların düzgün tənzimlənməsi bazarın sabitliyi üçün əsas şərtdir. Əgər vergi sistemi şəffaf, sabit və ədalətli şəkildə tətbiq olunarsa, nə ev sahibi, nə də icarəçi uduzmaz. Əks halda, vergi yükü artdıqca bu, birbaşa kirayə qiymətlərinə təsir göstərir və cəmiyyətdə sosial gərginlik yarada bilər.

• 05.11.2025
• 43